Grunt budowlany, na którym posadowiony jest budynek przejmuje za pośrednictwem fundamentów ciężar budynku. Grunty budowlane rzadko stanowią jednorodną warstwę, tworząc zwykle uwarstwienia różnych rodzajów gruntu o odmiennych właściwościach.
Bezpieczne posadowienie budynku wymaga szczegółowego zbadania gruntu. Przed przystąpieniem do projektowania fundamentów należy określić:
• Rodzaj gruntu
o Najlepsze podłoże do posadowienia fundamentów stanowią skały lite. W skałach praktycznie nie istnieje zjawisko osiadania gruntu,
o Dobre podłoże pod posadowienie budynków stanowią grunty mineralne sypkie. Grunty kamieniste i żwirowe są mało ściśliwe i prawie nie występuje w nich włoskowate podciąganie wody. Grunty piaszczyste są dobrze przepuszczalne dla wody, ale włoskowate podciąganie wody wzrasta tym bardziej, im mniejsze jest uziarnienie gruntu. Grunty sypkie osiadają bezpośrednio po pełnym obciążeniu fundamentów – osiadanie ustaje po zakończeniu budowy,
• Grunty mineralne spoiste – Niebezpieczeństwem występującym w gruntach spoistych jest gwałtowne i łatwe zawilgocenie. Wskutek dużego zawilgocenia następuje znaczne pęcznienie gruntu i podnoszenie budowli w górę. Grunty spoiste to grunty wysadzinowe -zwiększające objętość po zamarznięciu zawartej w nich wody. Osiadanie gruntów spoistych jest długotrwałe (nawet do kilku lat) i polega na wypieraniu zawartej w nich wody. Osfedanie gruntów spoistych bywa nierównomierne.
• Grunty organiczne stanowią złe podłoże pod posadowienie budynków. Cechują się dużym i nierównomiernym osiadaniem, dlatego można na nich stawiać jedynie lekkie budowle. Woda zawarta w tych gruntach zawiera kwaśne związki humusowe szkodliwe dla betonu i innych materiałów budowlanych.
• Nośność to obciążenie graniczne, które może przyjąć jednostka powierzchni gruntu baz naruszenia stanu równowagi. Ze względu na bezpieczeństwo budowli określa się obciążenie dopuszczalne (mniejsze od pełnej nośności). Obciążenie gruntu powoduje odkształcenia nazywane osiadaniem (zagęszczenie gruntu, odkształcenie ziaren, wypieranie wody, wypychanie gruntu w górę i na boki),
• Głębokość przemarzania gruntu. Przemarzanie gruntu polega na zamarzaniu cząsteczek wody znajdującej się w gruncie. Zamarzanie powoduje zwiększenie objętości wody, w efekcie grunt zaczyna pęcznieć i wysadzać spoczywające na nim elementy ku górze, powodując uszkodzenia podłóg na gruncie oraz przesunięcia fundamentów i murów piwnic. W Polsce głębokość przemarzania gruntu wynosi od 0,8 do 1,2 m.
* Naturalna wilgotność gruntu. W przypadku dobrze przepuszczalnego gruntu niespoistego (żwir lub piasek) zakładać można brak występowania wody gruntowej pod ciśnieniem. Piwnice należy zabezpieczyć jedynie przed naturalną wilgocią gruntową.
* Warunki wodne – poziom wody gruntowej i występowanie wód zaskórnych. Wykonywanie fundamentów poniżej poziomu wody gruntowej wymaga zabezpieczenia wykopów przed zalaniem oraz wykonania izolacji przeciwwodnych typu ciężkiego i drenaży, a więc znacznego zwiększenia kosztów. Wody gruntowe są szczególnie niebezpieczne w przypadku występowania gruntów spoistych i położenia budynku na pochyłości. Gdy wody te ulegają spiętrzeniu – ściany i podłogi w piwnicy narażone są na działanie wody pod ciśnieniem.
Przy przewadze gruntów nieprzepuszczalnych lub mało przepuszczalnych (glina, ił, margiel) należy zakładać, że wody powierzchniowe i z warstw wodonośnych przenikają do wypełnienia wykopu, a następnie spiętrzają się. Należy wtedy rozpatrzyć możliwość zastosowania drenażu opaskowego wokół budynku.
• Kierunki przepływu wody gruntowej i stopień jej agresywności. Woda gruntowa może zawierać agresywne związki chemiczne (np. k was węgIowy i k was siarczany), które niszczą materiały w przyziemiu.
Opinia geotechniczna jest podstawą wyboru materiałów i projektu fundamentów budynku, głębokości posadowienia, rodzaju izolacji przeciw-wodnych, itp.